Kıdem tazminatı, hizmet sözleşmesi kanunda öngörülen hallerden biri ile sona eren ve kanunda öngörülen asgari sürenin üstünde çalışmış olan işçiye veya ölümü halinde mirasçılarına, işveren tarafından ödenen ve miktarı işçinin çalışma süresi ve ücretine göre belirlenen paradır.
Kıdem tazminatı ödenmesi için her şeyden önce bir iş sözleşmesinin varlığı zorunludur. Bu iş sözleşmesi İş Kanunu’nu gereği olabileceği gibi, Deniz İş Kanunu, Basın İş Kanunu ve benzerleri kapsamında da yer alabilir.
Bunun yanı sıra diğer bir şart da işçinin en az 1 yıl çalışmış olmasıdır. Bu süreye tatil ve benzeri süreler de dahildir. Ancak grev veya lokavt nedeniyle sözleşmenin askıda olduğu süreler bu üreye dahil değildir.
Öte yandan iş sözleşmesinin ya işveren tarafından haksız olarak ya işçi tarafından haklı bir nedene dayanarak ya da işçinin ölümü nedeniyle feshedilmiş olması gerekmektedir. İşçinin yaşlılık aylığı bağlanması için öngörülen sigortalılık süresini ve prim ödeme gün sayısını tamamlayarak kendi isteği ile işten ayrılması veya kadının evlendiği tarihten itibaren bir yıl içerisinde kendi arzusu ile iş sözleşmesini sonlandırması da haklı nedenler arasında sayılmıştır.
Kıdem tazminatının hesabına esas alınan ücret giydirilmiş ücrettir. Giydirilmiş ücrete işçinin asıl ücretine ek olarak sağlanan ve süreklilik gösteren para veya para ile ölçülebilen menfaatler de dâhil edilmektedir. Bunlar, yemek, servis, prim, ikramiye gibi süreklilik arz eden menfaatlerdir.
Geçici nitelikte ücret ekleri kıdem tazminatının hesabında dikkate alınmaz. Örneğin faz¬la mesai, tahsil yardımı, işyerinde giyilmek ve kullanılmak üzere verilen iş eş¬yaları, ücretli izin parası, çalışılan hafta tatili ücreti, yolluk, belirli sürelerde verilen özendirme ikramiyesi, avans ödemesi gibi süreklilik göstermeyen ödemeler kıdem tazminatının hesabında dikkate alınmazlar.
Kıdem tazminatının hesabında giydirilmiş brüt ücret en yüksek devlet memuru için öngörülen azami emeklilik ikramiyesini geçemez. Mülga 1475 sayılı İş Kanunun 14’üncü Maddesine göre, “kıdem tazminatının yıllık miktarı, Devlet Memurları kanununa tabi en yüksek devlet memuruna 5434 sayılı TC Emekli Sandığı Kanunu hükümlerine göre bir hizmet yılı için ödenecek azami emeklilik ikramiyesini geçemez.” hükmü konulmuştur.
Kıdem tazminatı hesabında tavan ücret 01.07.2019 tarihi itibariyle 6.379,86 TL’dir.
Kıdem tazminatı hesaplama ile ilgili 2019 yılı emsal içtihatlarından bazıları şu şekildedir:
Aşadaki Yargıtay kararında çeşitli tarihlerde yapılan ibranamelerin geçerli olup olmadığı ve kıdem tazminatının hesaplanmasında nasıl değerlendirileceği ile ilgilidir.
“…Çeşitli tarihlerde yapılan ibranamelerin geçerli olup olmadığı ve kıdem tazminatının hesaplanması noktasında uyuşmazlık vardır. Davacının hizmet döküm cetveline göre davalı iş yerinden çıkışı yapıldıktan sonra davalı işyerine yeni girişi arasında zaman dilimi olması ve ara dönemde başka işyerlerinde çalışmış olması sebebi ile davacının yeni bir iş sözleşmesi ile iş yerinde çalışmaya başladığı kabul edilmeli ve buna göre kıdem tazminatı hesabı yapılmalıdır. Davacı tarafça imzalanan söz konusu belgelere karşı irade fesadına yönelik herhangi bir ispat ortaya konmadığından 20.04.2009 ve 28.03.2011 tarihli ibraname içeriklerine değer verilmelidir. Mahkemece çalışma devam ederken 20.04.2009 tarihli ibraname ile ödendiği anlaşılan kıdem tazminatı tutarı avans niteliğinde kabul edilerek faizi ile birlikte mahsup edilmeli, çalışma sona erdikten sonra alındığından 28.03.2011 tarihli ibranamedeki kıdem tazminat tutarı ise faizsiz olarak mahsup edilmelidir. İkinci dönem çalışması ise yeni bir iş sözleşmesine dayalı olduğundan bu dönem açısından da davacının kıdem tazminatı hesaplanmalı ve sonucuna göre davacının hak kazandığı toplam kıdem tazminat tutarı belirlenmelidir….” YARGITAY 22. HUKUK DAİRESİ T, 8.4.2019
Yine Kıdem kıdem tazminatı ile ilgili olarak Yargıtay’ın 2019 yılı içtihadında şöyle denilmektedir:
“…Mahkemece hükme esas alınan bilirkişi raporunda davacının kıdem ve ihbar tazminatına ilişkin giydirilmiş brüt ücreti belirlenirken davalıdan sadır olan kıdem tazminatı tahakkuk tablosuna göre aylık olarak 0,75 TL x26 gün :19,5 TL yemek bedeli ve 0,50 TL x 26 gün:13 TL yol parası eklenmesi gerekirken, bahsi geçen tahakkuk tablosunda yıllık olarak belirlenen miktarların dikkate alınması hatalı olup, bozmayı gerektirmiştir….” YARGITAY 9. HUKUK DAİRESİ, T. 5.2.2019
Kıdeme taminatı hesaplama ile ilgili olarak 2019 yılında verilen başka bir içtihatta da şöyle denilmektedir:
“…Davalı alt işveren şirketin kıdem tazminatı alacağı ile ilgili olarak davacıya karşı olan sorumluluğu sözleşmede farklı bir düzenleme yok ise kural olarak kendi dönemi ile sınırlı olduğu değerlendirildiğinde ….02.2006-09/07/2007 tarihleri arasında dava dışı işçinin davalı yanında çalışmadığı başka bir alt işveren yanında çalıştığı döneme ilişkin kıdem tazminatının davalıdan rücuen tahsilinin istenemeyeceği gözetilmemesi doğru görülmemiştir….” YARGITAY 23. HUKUK DAİRESİ, T. 29.4.2019
İkramiye söz konusu olduğuda kıdem tamzinat hesaplama ile ilgili yine 2019 yılında verilen başka bir içtihatta şöyle denilmektedir.
“…Mahkemece ikramiye isteğinin reddine karar verilmiş, ancak tazminata esas ücrete ikramiye ilave edilerek belirlenen giydirilmiş ücrete göre kıdem tazminatı hesaplanmıştır.
Dosya içindeki bilgi ve belgelerden 2008’e kadar ikramiye uygulamasının varlığı anlaşılmaktadır.
4857 Sayılı İş Kanunu’nun 22. maddesine göre işçinin yazılı onayı alınmak suretiyle çalışma koşullarında değişiklik yapılmadığından ikramiye ödeme yönünde fiili durum iş şartı halini almaz. Davaya konu ikramiye isteğiyle ilgili olarak bilirkişi hesap raporu değerlendirmeye tabi tutularak karar verilmesi gerekirken çelişkili şekilde tazminata esas ücrete eklendiği halde kabulü gereken ikramiye alacağının reddi hatalı olup bozmayı gerektirmiştir…” YARGITAY 9. HUKUK DAİRESİ, T. 24.4.2019
Not: Bu yazı Hukukist sitesine ait olup bir fikri çalışma olarak telif hakları ile korunmaktadır. Yazılı izin alınmadan makalenin tamamı kullanılamaz. Siteye link verilmeden bu makaleden kısmen dahi olsa alıntı yapılamaz.